www.wikidata.id-id.nina.az
Prasasti Wanua Tengah III adalah prasasti dari tahun 908 M pada zaman Kerajaan Mataram Kuno yang ditemukan November 1983 Prasasti ini di sebuah ladang di Dukuh Kedunglo Desa Gandulan Kaloran sekitar 4 km arah timur laut Kota Temanggung 1 Prasasti ini disimpan di Balai Arkeologi Yogyakarta Di dalam prasasti ini dicantumkan daftar lengkap dari raja raja yang memerintah bumi Mataram pada masa sebelum pemerintahan raja Rake Watukara Dyah Balitung Prasasti ini dianggap penting karena menyebutkan 12 nama raja Mataram sehingga melengkapi penyebutan dalam Prasasti Mantyasih atau nama lainnya Prasasti Tembaga Kedu yang hanya menyebut 9 nama raja saja 1 Prasasti Wanua Tengah III ini terdiri dari dua lempengan pertama dengan ukuran 53 5 x 23 5 cm dan ketebalan kira kira 2 5 mm kedua dengan ukuran 56 x 26 cm dan ketebalan sama Keduanya adalah lempengan tembaga Lempeng pertama ditulisi satu sisi saja dengan tulisan 17 baris sedangkan lempeng kedua tulisi bolak balik masing masing 26 dan 18 baris 1 Daftar isi 1 Isi 2 Daftar raja 3 Isi prasasti 3 1 Transkripsi 3 2 Terjemahan 4 Lihat pula 5 Kepustakaan 6 ReferensiIsi SuntingPrasasti Wanua Tengah III ini berisi tentang riwayat panjang sebuah tanah sima di desa Wanua Tengah yang ditetapkan oleh Rakai Panangkaran untuk menghidupi sebuah bihara Buddha di Pikatan yang dahulu didirikan oleh pamannya yaitu Rahyangta i Hara adik Rahyangta ri Mdang alias Sanjaya Prasasti dibuka dengan wuara dan langsung bercerita tentang nasib sima itu Pengganti Rakai Panangkaran Rakai Panaraban tetap memelihara status sima itu akan tetapi Rakai Warak pengganti Rakai Panaraban mencabut statusnya hingga masa Dyah Gula Sepeninggal Dyah Gula Rakai Garung anak Sang Lumah i Tuk merehabilitasi dan meneguhkan kembali status tanah sima itu Sepeninggal Rakai Garung Rakai Pikatan Dyah Saladu mencabut status sawah sima itu untuk kedua kalinya Pengganti pengganti Rakai Pikatan yaitu Rakai Kayuwangi Dyah Tagwas Rakai Panumbangan dan Rakai Gurunwangi tetap membiarkan bihara di Pikatan tannpa memiliki tanah sima Demikian pula Rakai Wungkalhumalang Dyah Jbang yang naik tahta setelah masa interegnum juga membiarkan keputusan Rakai Pikatan yang dahulu mencabutnya Barulah pada masa Rakai Watukura Dyah Balitung status sima itu diteguhkan kembali bersamaan dengan keputusannya untuk agar semua bihara di tanah Jawa ditetapkan berstatus swatantra dan tidak boleh dikenai denda atau pungutan dalam bentuk apapunDaftar raja SuntingPara raja Mataram dan tahun pemerintahannya menurut prasasti ini adalah sebagai berikut 2 Rakai Panangkaran anak Rahyangta ri Mdang naik takhta 4 Oktober 746 M Rakai Panaraban naik takhta 6 Maret 784 M Rakai Warak Dyah Manara naik takhta 3 Maret 803 M Dyah Gula naik takhta 26 Juli 827 M Rakai Garung anak Sang Lumah i Tluk naik takhta 14 Februari 829 Rake Pikatan Dyah Saladu naik takhta 6 Maret 847 Rake Kayuwangi Dyah Lokapala naik takhta 27 April 855 Dyah Tagwas naik takhta 17 Februari 885 kemudian terusir dari istana Rake Panumwangan Dyah Dewendra naik takhta 25 Agustus 885 kemudian terusir dari istana Rake Gurunwangi Dyah Bhadra naik takhta 18 Januari 887 M namun pada tanggal 14 Februari 887 ia melarikan diri dari istana Masa kekosongan pemerintahan selama 7 tahun Interegnum dari tanggal 14 Februari 887 M s d 27 November 894 Rake Wungkalhumalang Dyah Jbang naik takhta 21 November 894 M Rake Watukara Dyah Balitung naik takhta 10 Mei 898 Isi prasasti SuntingTranskripsi Sunting I B wuara sira rahyanta i hara naranira ari rahyanta ri mdaŋ sira ta magawai bihara I pikatan tutuganniŋ tanda iŋ saka 668 asuji masa pancadasi sukla pa pa aŋ adiri rakai panankaran sira ta umarpanakan ikanaŋ sawah haji lan wanua tnah watak pikatan ri kanaŋ bihara i pikatan lua ni kanaŋ sawah panawetanna lamwyan lor dpa sihwa 182 panwaitanya lamwyan kidul dpa sihwa 162 panalorna lamawyan waitan dpa sihwa 162 panidulna lamwyan kulun dpa sihwa 162 winih na tu 3 Iŋ saka 706 cetra masa dasami sukla pa ka sa wara aŋdiri rake panaraban tanniulahulah ikanaŋ sawah lan i wanua tnah antama rikanaŋ bihara i pikatan iŋ saka 725 cetra masa ssati sukla pa u su wara mandiri rakai wrak dyah manara sira ta umabak ikanaŋ sima pjah rke warak siraŋ lumah I kelasa iŋ saka 749 srawana masa catur dasi krsna wa pa su wara man diri dyah gula tannuwah atah ikanaŋ sima ri kanaŋ bihara i pikatn iŋ saka 750 magha masa dwitsya sukla p u a wara adiri rake garuŋ ank saŋ lumah i tuk sira ta umaluyakan ikanaŋ sa wah sima i rikanaŋ bihara i pikatan swasti sakawarsatita 751 marggasira masa tithi caturdasi suklapaksa wu wa wr wara tatkala sri maharaja rakai garuŋ umaluyaka n ikanaŋ sawah haji lan I wanua tnah sima ni bihara i pikatan ikanaŋ binabak sri maharaja saŋ lumah i kelasa patih tatkala wka pu tangal Sirikan pu suryya Pikatn pu panculiŋ mamawa bihara sa ŋ watu humalaŋ wruh daŋ acaryya dewendra anuŋ umilu kinon sri maharaja umaluyakna ikanaŋ sawah i wihara i pikatan wahuta makudur i wka i sirikan palar hyaŋ i hala ran i wlahan i jalinan i pankur i tawan i tirip i lampi i watu humalaŋ i pikatan i mamrati i tilimpik i tiruan i manhuri patih i pikatan saŋ wanua tnah pu culiŋ saŋ tungalanin puramwat lekan pu glam Saŋ ra gunuŋ pu intap saŋ samalagi pu talisu daŋ acaryya panajyan i pikatan bhadracanadra patati wandami bhadrasuyya wihara swami saŋ acaryya pancawa ra punta mandana candrendriyagurowarse margga mase tathaiwaca caturthya suklapakse ca wurukuŋ mitra jiwake acaryya candrabhadrakhye dhadrasuryya ca partato acaryya wiharapale ca mandane pancawarake tathapi paramacaryye dewendre wandyawan te dhyanadigunasampurne Subhaaaaaaage rajasatkrte puramaddhye culiŋ sajnah ramwat tungalanin tatha glam sa jnah tatha lekan intap saŋ ragunuŋ punah talisu samalagis ca panca ya purasattamah adeyawacanah sarwwe tepusayoga gamisu waka mantra tatha tangal sirikan suryyasamjanatah kanculi ca tatha khadgah kuduritya widhiyate pikatan panculiŋ nama pasa humalaŋ tatha wiharapalako wirah gnaŋ nama prassyate palar hyaŋ halaran saiwa wlahan dalinan tatha pankur tawan tirip cewa tilimpik lampi mamrati tiru was ca man wahuta makudur tatha sarwwe pikanu trajna coditah ksetraraksane puramaddhye hiyat kseta wihare paksi samjnatah panankara narendrena manarakhye naragina wiharah ya nayasya ga sajna icoditah nahan prasasti rake gaII A ruŋ ar uwahakan ikanaŋ sawah sima ni bihara I pikatan pjah rake garuŋ iŋ saka 768 phalguna masa pratipada krsna pa ka a wara mandiri rake pikatan dyah saladu Sira ta pinduani lumabwur ikanaŋ sima pjah rake pikatan i saka 777 jyesta masa pancami krsna ha wa ssa wara mandiri rake kayuwani dyah lokapala matĕhĕr tan uwah ikanaŋ sima pjah rake kayuwani iŋ saka 806 magha masa caturdasi krsna tuŋ po bu wara mandiri dyah tagws tan uwah atah ikanaŋ sima ri kanaŋ biha Ra I pikatan kadĕh dyah tagwas riŋ kadatwan iŋ saka 807 asuji masa pancami krsna paksa pa pa bu wara mandiri rake panumwanan dyah dewendra tan uwah atah ikanaŋ sima kadĕh rake panumwanan iŋ kadatwan i ssaka 808 magha masa pancami krsna wa po bu wara mandiri rake gurunwani dyah bhadra mingat rake gurunwani I rikanaŋ samankanatah phalguna masa dwitiya krsna paksa anayaka ta ikanaŋ rat rikaŋ kala iŋ saka 816 marggasira masa pancami krsna tu pa bu wara manadiri rake wunkal humalaŋ dyah jbaŋ tamolah atah ikanaŋ sawah i wanua tĕnah i srs maharaja pinaka kmitan nira ilua tan uwah rikanaŋ bihara i pikatan pjah rake wunkal humalaŋ iŋ saka 820 jyesta masa tithi pratipada krsnna tu po bu wara irika pandiri srs maharaja rake watukura dyah balituŋ sri iswarakesawotsawatungarudramurtti Mahumantri nira rakryan i hino sri daksottama bahubajrapratipaksaksaya wisnumurti i saka 826 marggasira masa tithi dwitiya suklapaksa wu u so wara irikaŋ pisor ajna nira kumonnakan saŋ hyaŋ dharma bihara i jawa kabaih swatantra umaryya kadandan i saka 827 kartika masa tithi caturdasi sukla paksa pa po aŋ wara umungah srs maharaja riŋ kadatwan sanka ri nu gadiŋ ri kanaŋ kulam i rikaŋ pamatĕpi bhatara swami mahulun i lekan i rakryan mahamantri i hino sri daksottama bahubajrapratipaksaksaya kumonakan ikanaŋ sawah sima saŋ hyaŋ bihara i pikatan uwahanna yathanyan mapagĕha palunguh sri maharaja iŋ kadatwan iŋ saka 830 asuji masa padmanabha de wata tithi dasami suklapaksa tuŋ pa wr wara karmmesa dewa walawa karana uttarapada naksatra wiswa dewa sukla yoga Karmuka lagna yama desa Irika diwasa nikanaŋ sawah sima i pikatan ninuwahakan i saŋ hyaŋ wihara i pikatan anuŋ kinon sri maharaja muaŋ rakryan mahamantri umuwaha kna ikanaŋ sawah i wihara i pikatan rakryan limwayan dyah guna muaŋ daŋ acaryya iŋ tuk dhaneswara umyapara ta susukana ni kanaŋ wunkal manasĕakan daŋ sanga i pikatan pagĕh pagĕh i sri maharaja wdihan pilih magĕŋ yu 1 jaro yu 1 pirak dha 8 kinonnakan ra kryan kabaih warahan an mankana parnnaha ni kanaŋ sawah haji lan i wanua tnah rakryan i halu pu wirawikrama rakryan sirikan pu wariga samarawikranta wka pu kutk pu bhaswara tiruan saa siwastra halaran pu kiwiŋ palar hyaŋ pu pu njaŋ dalinan pu manusir manhuri pu cakra pankur pu ranjan tawan pu panjaluan tirip pu wisnu saŋ paruja i kabalan i hino kandamuhi pu tungaŋ citralekha wunkal waran pu manĕsĕr parujar i halu wi ga pu damodara i siri kan hujuŋ galuh pu ayuddha citralekha dharmmasinta i wka wiridih pu danu Citralekha halaŋ manuk dapunta wurutuk i tiruan sumudan dapunta bhasura parujar I halaran sawi manuk pu dharma i palar hyaŋ rumakat pu baka i dalinan rawaryya saŋ mudgalyana i manhuri ra nui i pankur dĕdĕlan i tawan raluk i tirip padaŋ Kapua sira kabaih makobhaya ikanaŋ pasĕk pasĕk kaharan maparaha i sira Kunaŋ samgat mamrata puttara samgat tilimpik pu sudar ina sĕan pagĕh pagĕh wdihan kalyaga yu 1 pirak dha 4 sowaŋ saŋ mamuat ujar i kasingahan turuhan saŋ panagar citralekha krp pu jayamatih i tilimpik waka pu babru citralekha patilamman wineh paagĕh pagĕh wdihan yu 1 pi rak dha 6 sowaŋ parujar saŋ manak iŋ kasingahan i pankur pinkanan i tawnlikuan i tirip airbawu Wineh pagĕh pagĕh wdihan ragi yu 1 pirak ma 8 sowaŋ pihujuŋ ni parujar saŋ manak i pankur lua i tawan sukun i tirp pana wunan wineh pagĕh pagĕh wdihan yu 1 pirak ma 8 sowaŋ wahuta haji i kasingahan i mamrati prih pu godhara i tilimpik jukut er pu janga wineh pagĕh pagĕh wdihan yu 1 pirak dha 1 sowaŋ saŋ ralua salaru wineh wdihan yu 1 pirak dha 2 banigrama i lua manabaihi pirak dha 3 saŋ kabayan i mamrati manabehi pirak dha 3 saŋ panuraŋ iŋ kapartayan rake wakrah pu khatwanga turuhan saŋ panagar saŋ kasugihan pu prajna prsan saŋ siha ma lanjaŋ saŋ aghora ronguy pu kutur lwa iŋ kamanikan saŋ nila muaŋ saŋ drampuan dapunta garalek dapunta anidhana mabaihi pirak dha 5 sira ri ayam tĕas lumaku manusuk wineh pirak dha 2 hop wdihan hop panankat sira i makudur lumaku manusuk wineh pirak dha 2 hop wdihan hop panankat kabayan ri ayam tĕas 2 miramirah pu rayuŋ halaran pu dhanada wineh pagĕh pagĕh pirak dha1 ma 8 sowaŋ ka bayan i makudur 2 patalĕsan pu wiryya wawahan pu danta wineh pagĕh pagĕh pirak dha 1 ma 8 sowaŋ o pinhe i pagar wĕsi si ma uh rama ni sadhana pinhe i pikatan asam panjaŋ si syama rama ni bikra i u a pinhai i pikatan wijyanin si kusuma rama ni lagah muwah pinhai i pikatan gunuŋ si mrah ramanni astiti muwah pinhai i pikatan sam panjaŋ si balawa muwah pinhai i pikatan lekan si jalu rama ni pinhai i tirasi iŋ si rasuk muaŋ siddawala ramani kesara kapua wineh wdihan rĕnga yu 1 mas ma 1 sowaŋ sowaŋ wanua prana 1 2 si manhu ramani kanaka si ananta ramani kandara muaŋ pili i naŋ saŋ ra lampi si balu ramani ni biha saŋ a wineh wdihan rĕnga yu 1 mas ma 1 sowaŋ sowaŋ wahuta i pagarwĕsi si kanda rmani prih saŋ narahawala saŋ tawan kupaŋ si towon ramani ara sowaŋ i ti ramani asih kapua wineh wdihan rĕnga yu 1 mas ma1 sowaŋ sowaŋ piunganya si mandyas ramani weda Wineh mas ma 1 muwah pirawa I pikatan dhamuran si gayatri muaŋ si wanua nII B msu n nak kapua wineh mas ku 2 sowaŋ sowaŋ rama magman i wanua tĕnah gusti prana 2 si sodai ramani basu muaŋ si kusala ramani rawa winkas prana 2 si wanan ramani sarini muaŋ si dakat ramani la Dhanakali mas ma 2 si gowana ramani ujso muaŋ si bisawa ramani baila huler prana 2 si kalula ramani prayanta muaŋ si candra rama ni gĕda parujar prana 2 si kito ramani mudita muaŋ si pundut ramani landu ka ma muaŋ winaih wdihan rĕnga yu 1 mas ma 1 sowaŋ sowaŋ hulu kuwu si tanjunan ramani bacuŋ muaŋ si luwdira wineh mas ku 2 sowaŋ sowaŋ rama marata ni sĕkar gularan ramani rathi si angira ramani bisuddhi si lĕwih ramani karĕnĕan si julay ramani sabdaŋ si yukti ramani kebha si wdua ramani sukhami si godog ramani sunddhi si mahi ramani masondri si warĕg ramani panda si tuli ramani ba si kapua wineh mas ma 1 sowaŋ sowaŋ rama tĕpisiriŋ i wijyanin si risi ramani bsu si pipul ramani buntar wanaih mas ma 1 sowaŋ sowaŋ gusti i tira i tumpal si rarana ramani limak kalima si candra ramani cara winaih mas ma 2 sowaŋ sowaŋ tuha wĕrĕh prana 2 si kdl ramani gundl muaŋ si blondo ramani budanta winaih mas ma 1 sowaŋ sowaŋ gusti i kuluwasya si ku winkas si grihita winkas i panungalan si sojasa kalima si mara ramani atis Kapua winaih wdihan rĕnga yu 1 sowaŋ sowaŋ winks i layuŋ anak si baskara ramani dewi winaih mas ma 1 kalima i halu wanua si rua galuh ramani wudi winks si gujil kapua winaih wdiha n rĕnga ytu 1 mas ma 1 sowaŋ sowaŋ rama marata si kalula ramani yukti winaih mas ma 1 anumanliwat rama i samalagi pu japunan raura i pikatan winkas si kali rmani nita kalmia si panalam gusti si kaca ramani radhini marhyaŋ si sula ramani bsi parujar si suti widya wariga si wanun wineh mas ma 1 kinbihan padamapuy i rika kala si hriŋ rmani cakra hulu wras si ama Ramani celeŋ anagwnua i lua i kabikuan wi naih wdihan rĕnga yu 1 matua iŋ rika kala garasawa ramani agam anakwanua i titaŋ watak pikatan winaih wdihn rĕnga hlai 1 mas ku 2 abrkuk si gĕdil ramani mundil anagwanua I waruk winaih ms ku 2 tawayaŋ irika kala si kliŋ ramani sdaŋ anagwanua i wanua tnah winaih wdihan hlai 1 mas ku 2 ata n si rsuk anagwanua i tinor winaih mask u 2 muwah tapukan prana 2 winaih mas ma 1 kinalihanna tari mwana prana 6 winaih mas ku 2 sowaŋ sowaŋ 0 manadĕmana wunkal wadhanukgyaya i wraŋ caandra jewa muaŋ daŋ acaryya panajyan i sukun sudanta kapua sira wineh pirak ma 6 sowaŋ sowaŋ manaji santi daŋ acaryya i tawuŋ manek sudanta muaŋ daŋ acaryy i tidaluaŋ bhadrasena manaji bantan ca daŋ acaryya i graŋ daŋ acaryya tatha muaŋ daŋ acaryya I gwr hijo wetan padmasena kapua sira wineh pirak ma 6 sowaŋ sowaŋ daŋ aca ryya panajyan i pikatan apandara wineh sira pirak ma 8 daŋ acaryya iŋ gwar hijo kuluan sudanta wineh pirak ma 6 patati i pikatan dapunta dewendra patati iŋ gwar hijo wetan ganendra patati iŋ gwar hijo kuluan dapunta samahita patati i guluŋ dapunta aksa kapua wineh pirak ma 2 sowaŋ sowaŋ ayam tĕas milu manusuk sima si wilasa ramani tatha anagwanua i pansur watak ayam tĕas wineh wdihan rĕnga yu 1 mas ma 6 makuudur manuyup si dayanna anagwanua i kahanatan watak hammĕas wineh wdihan rĕnga yu 1 ma 2 makuudur tan manuyup si jangi ramani wulakan anagwnua I waduŋ poh watak pankur poh wi naih wdihan rĕnga yu 1 ma 1 yapuan hana wuaŋ umulahulah ike sawah sima punya sri maharaja muaŋ raakryan mahamantri i bihara i pikatan bhatara swami mahulun i lekan umupadrawaya syangha awakna gramma poma humahna anakna wkana umanguha sansara sabukaniŋ muladumliŋ pjah ya dlaha pancamahapataka tmuna Terjemahan Sunting I B Ada seorang yang disebut Yang Mulya Mendiang di Hara adik Yang Mulya Mendiang di Mdang Beliau telah mendirikan bihara di Pikatan sebagai tanda kesempurnaannya Pada tahun Saka 668 bulan Asuji tanggal 15 paroterang hari Salasa Pahing Paningron 4 Oktober 746 M Rake Panangkaran naik tahta Beliau menganugerahkan sawah milik kerajaan sawah haji lan di Wanua Tengah watak Pikatan kepada bihara di Pikatan Luas sawah tersebut sisi utara mmemanjang ke timur 182 dpa sihwa sisi selatan memanjang ke timur 162 dpa sihwa sisi timur memanjang ke utara 160 dpa sihwa sisi timur memanjang ke utara 160 dpa sihwa sisi barat memanjang ke selatan 162 dpa sihwa benihnya 3 tu Pada thun Saka 706 bulan Cetra tanggal 10 paroterang hari Sabtu Kliwon Paningron 6 Maret 784 M Rake Panaraban naik tahta Beliau tidak merobah status sawah lan di Wanua Tengah yang telah menjadi hak bihara di Pikatan Pada tahun Saka 725 bulan Cetra tanggal 6 paroterang hari Jum at Legi Paningron 3 Maret 803 Rake Warak Dyah Manara naik tahta Beliau mancabut statuis sima Rake Warak meninggal ia didharmmakan di Kelasa Pda tahun Saka 749 bulan Srawana tanggal 14 paro gelap hari Jum at Pahing Wurukung 26 Juli 827 M Dyah Gula naik tahta Beliau tidak merobah status sima bihara di Pikatan P 750 bulan Magha tanggal 12 paro terang hari Ahad Legi Paningron 10 Januari 829 M rake Grung anak mendiang yang meninggal di Tuk naik tahta Beliau mengembalikan status sawah sima untuk bihnra di Pikatan Selamat tahun Saka 751 yang telah lalu bulan Marggasira tanggal 14 paro terang Kamis Wage Wurukung 4 Nopember 829 M ketika Sri Maharaja Rake Garung mengembalikan sawah haji lan di Wnua Tengah untuk simna bihara di Pikatan yang dahulu dibatalkan oleh Sri Maharaja yang meninggal di Kelasa Pada saat itu yang menjabat patih wka adalah pu Tanggal sirikan pu Suryya pikatan pu Panculing yang memerintah bihara sang Watu Humalang yang bertidak sebagai pakar daŋ acaryya Dewendra Adapun yang turut diperintah oleh Sri Maharaja mengembalikan status sawah untuk bihara di Pikatan yaitu wahuta makudur di Wka di Sirikan di Palar Hyang di Hala ran di Wlahan di Dalinan di Pangkur di Twan di Tirip di Lampi di Watu Humalang di Pikatan di Mamrati di Tilimpik di Tiruan di Manghuri ptih di Pikatan sang Wanua Tengah pu Culing sang Tunggalangin pu Ramwat llekan pu Glam sang ra Gunung pu Intap sang Samalagi pu Talisu dang acaryya pangajyan di pikatana Bhadracandra ppatati wandami Badhrasuryya wihara swami sang aryya pancawa Ra punta Mandana baris 12 17 adalah bahasa Sanskerta dari baris 7 12 Isinya sama 17 Demikianlah isi prasasti Rake GaII A rung yang menetapkan kembali status sawah sima untuk bihara di Pikatan Rake Garung meninggal Pada tahun Saka 768 bulan Phalguna tanggal 1 parogelap Ahad Kliiwon Paningron 8 Maret 847 M Rake Pikatan dyah Saladu naik tahta Beliau mencabut status sima untuk yang kedua kalinya Rake Pikkatan meninggal Pada tahun Saka 777 bulan Jyesta tanggal 5 parogelap Sabtu Wage Haryang 8 Juni 855 M Rake Kayuwangi dyah Lokapala naik tahta Beliau tetap tidak merobah pembatalan status sima Rake Kayuwangi meninggal Pada tahun Saka 806 bulan Mtanggal 14 parogelap Rabu Pon Tunglai 17 Februari 885 M dyah Tagwas naik tahta Beliau tidak merobah status sima yang dibatalkan untuk biha Ra di Pikatan Dyah Tagwas terguling dari tahtanya Pada tahun Saka 807 bulan Asuji tanggal 5 parogelap Rabu Pahing Paningron 3 Oktober 885 M Rake Panumbangan dyah Dewendra naik tahta Beliau tidak merobah status sima yang dibatlkan Rake Pnumbangan terguling dari tahta Pada tahun Saka 808 bulan Magha tanggal 5 parogelap hari Rabu Pon Tunglai 18 Februari 887 M Rake Gurunwngi dyah Bhdra naik tahta Rake Gurunwangi melarikan diri minggat Sat itu bulan Phalguna tanggal 2 parogelap Oleh karena itu di kerajaan saat itu tidak da pengusanya Pada tahun Saka 816 bulan Margsira tanggal 5 parogelap hari Rabu Pahing Tunglai 21 Nopember 894 M Rake Wungkal Humalang dyah Jbang naik tahta Beliau tidak merobah Status sawah yang dibatalkan di Wnua Tengah kembali kepda Sri Maharaja sebagai sesuatu yang harus ikut dijaganya Tak berobahlah status sawah sima yang dibatalkan untuk bihara di Pikatan Rake Wungkal Humalang meninggal Pada tahun Saka 820 bulan Jyesta tanggal 1 parogelap hari Rabu Pon Tunglai 10 Mei 898 M adalah saat Sri Maharaja Rake Watukura dyah Balitung Sri Iswarakesawawotsawatunggarudramurtinaik tahta Mahamantrinyya adalah Rakryan i Hino Sri Daksottma Bahubajrapratipaksaksaya Wisnumurti Pda tahun Saka 826 bulan Marggasira tanggal 2 paroterang hari Senin Legi Wurukung 12 Nopember 904 M turunlah titahnya memerintahkan agar sang hyang Dharma bihara di Jawa semuanya dijadikan swatantra agar tiak lagi kena denda pajak Pda tahun Saka 827 bulan Kartika tanggal 14paroterang hari Salasa Pon Paningron 15 Oktober 905 M naiklah Sri Maharajake keraton dari Kelapa Gding Pada malam itu segenap orang terkemuka di sekeliling di lekan mengusulkan kepada Rakryan Mahamantri I Hino Sri Daksaottama Bahubajrapratipaksaksaya untuk memerintahkan agar sawah sima sang hyang bihara di Pikatan dirobah statusnya dihidupkan lagi Hal ini dimaksudkan agar supaya keudukan Sri Maharaja di keraton menjadi kokoh Pada tahun Saka 830 bulan Asuji Padmanabha de wata tanggal 10 paro terang hari Kamis Pahing Tunglai krmmesa dewa walawa karana uttarapada naksatra wiswa dewa sukla yoga Karmuka lagna yama desa adalah saat sawah sima di Pikatan diberikan kepada sang hyang wihara di Pikatan dapun yang diperintah oleh Sri Maharajja dan Rakryan Mahamantri memberikan swah tersebut menjdi sima lagi kepda bihara di Pikatan adalah Rakryan Limwayan dyah Guna dan dang acaryya di Tuk bernama Dhaneswara dengan mengusahakan batubatasnya Dang Sanggha di Pikatan menghatuurkan pageh pageh pisungsung kepda Sri Maharaja berupa kain pola pilih magong sepasang jain pola jaro sepsang perak 8 dha Diperintahkan agar para Ra kryan semua diberi tahu bagaimana kedudukan sawah haji lan di Wanua Tengah sekarang Rakryan i Halu pu Wirawikrama rakarayan sirikan pu Wariga Samarawikrantra wka pu Kutak pu Bhswara tiruan sang Siwastra halaran pu Kiwing palarhyang pu Pu njang dalinan pu Mangusir manghuri pu Cakra pangkur pu Ranjang tawan pu Panjaluan tirip pu Wisnu sang parujr di Kabalan i hino kandamuhi pu Tunggang citralekha wungkal warani pu Maneser parujar I halu wisaga pu Damodara i siri kan hujung galuh pu Ayuddha citralekha dharrasint i wka wiridih pu Danu citralekha galang manuk dapunta Wurutuk I tiruan sumudan dapunta Bhasura parujar i halaran sawi manuk pu Dharmma i palar hyang rumakat pu Bka i dalinan rawaryya sang Mudgalyana i manghuri ranui i pangkur dedelan i tawan raluk i tirip padang mereka semua mendapat pageh pageh seperti yang seharusnya mereka terima Adapun samgat mrmati pu Utara samgat tilimpik pu Sudar masing masing diberi pageh pageh kain pola kalayaga sepasang perak 4 dha Sang mamuat ujar di kasinggahan turuhan sang Panagar citralekha krp pu Jayamatih I tilimpik wka waka pu Babru citralekha patilaman masing masing diberi pageh pageh kain sepasang pe rak 6 dha Parujar sang manak ing kasinggahan i pangkur pingkangan i tawan likuan i tirip airbawu masing masing diberi pageh pageh kain pola ragi sepsang perak 8 ma Pihujung dari parujar sang manak i pangkur lua i tawan sukun i tirip pana wungan masing masing diberi pageh pageh kain sepasang perak 8 ma Wahuta haji i ksinggahan i mamrati prih pu Godhara i tilimpik jukut er pu Jangga masing masing diberi pageh pageh kain sepsang perak 1 dha Sang ralua salaru diberi kain sepsang perak 2 dha Banigrama i lua semuanya diberi perak 3 dha Sang kabayan i mamrati semuanya diberi perak 3 dha Sang pangurang ing kapartayan rake Wakrah pu Khatwangga turuhan sang panagar sang kasugihan pu Prajna prasan sang siha ma lanjang sang Aghora rongguy pu Kutur lwa ing kamanikan sang Nila dan sang Drampuan dapunta Garalek dapunta Anidhana semuanya diberi perak 5 dha Dia yang dari Ayam teas yang ikut elaksanakan penetapan sima diberi perak 2 dha dan kain sebagai beaya perjalanan Makudur yang elaksanakan penetapan sima diberi perak 2 dha serta kain sebagai beaya perjalanan Kabayan di Ayam teas dua orang yaitu miramirah pu Rayung halaran pu Dhanada diberi pageh pageh masing masing perak 1 dha 8 ma Ka bayan i makudur dua orang yaitu patalesan pu Wiryya wawahan pu Danta masing masing diberi pageh pgeh perak 1 dha 8 ma o Pinghe i pagar wesi Ma uh ayahnya Sadhana pinghe i pikatan Asampanjang si Syama ayahnya Bikra i u a pinghe i pikatan wijyangin si Kusuma auahnya lagah dan pingkai i pikatan gunung si Mrah ayahnya Astiti dan pinghai i pikatan Asampanjang si Balawa dan pinghai i pikatan Lekan si Jalu ayajnya pinghai i tirasi ing si Rasuk dan si Dhawala ayahnya Kesara semua diberi kain pol rangga sepsang ms 1 ma setiap orang Wanua prana 1 si Manghu ayahnya Kanaka si Ananta ayahnya Kandara dan pili i nang sang ra lampi si Balu ayahnya biha sang a masing masing diberi kain pola rangga sepasang ms 1 ma Wahuta pagarwesi si Knda ayahnya Prih sang nara hawala sang tawan kupang si towon ayahnya ara sowang i ti ayahnya Asih semua diberi kain pola rangga sepsang mas 1 ma setiap orang Piyungganya si Mandyas ayahnya Weda diberi ms 1 ma Kemudian pirawa i pikatan dhamuran si Gayatri dan si Wanua NII B msu n nak semua diberi ms 2 ku setiap orang Rama magman di Wnua Tengah gusti dua orang yaitu si Sodai ayah Basu dan si Kusala ayah Rawa winkas dua orang ayaitu si Wangan ayah Sarini dan si Dakat ayah La dhanakali diberi mas 2 ma Si Gowna ayahnya Ujso dan si Bisawa ayahnya Baila huler dua orang yaitu si Kalula ayah Prayanta dan si Candra ayah Geda parujar dua orang yaitu si Kito ayah Mudita dan si Pundut ayah Landuka ma muang diberi kain pola rangga sepasang mas 1 ma setiap orang Hulu kuwu si Tanjungan ayahnya Bacung dan si Luwdira masing masing diberi mas 2 ku Rama marata kabayan si Hada ayah Sura dan Sagflar ayahnya Sekar gularan ayah Ratni si Anggira ayah Bisuddhi si Lewih ayah Karengean si Julay ayah Sabdang si Yukti ayah kebha si Wadua ayah Sukhami si Godog ayah Panda si Tuli ayah Ba si semua diberi mas 1 ma setiap orang Rama tepisiring i Wijyangin si Risi ayah Basu si Pipul ayah Buntar diberi ms 1 ma setiap orang Gusti di Tir di Tumpal si Ranan ayah Limak kalima si Candra ayah Cara masing masing diberi mas 2 ma Tuha wereh dua orang si Kadal ayah Gundal dan si Blondo ayah Budana masing masing diberi ms 1 mma Gusti di Kuluwsya si ku winkas si Grihita winkas di Panunggalan si Sojasa kalmia si Mara ayah Atis masing masing diberi kain pola rangga sepasang Winks di Layung anak si Baskara ayah Dewi diberi ms 1 ma Kalima di Hulu wanua si Rua Galuh ayah Wudi winkas si Gujil diberi kain pola rngga sepsang mas 1 ma setiap orang Rama marata bernama si Kalula ayah Yukti diberi ms 1 ma Anungliwt rama di Samalagi pu Japunan rura di Pikatan winkas si Kali ayah Nita kalima si Pangalaman gusti si Kaca ayah Radhini marhyang si Sula ayah Basi parujar si Suti ayah Widya wariga si Wangun diberi ms 1 ma semuanya Pdamapuy pada sat itu bernama si Hring ayah Cakra hulu wras si Ama ayah Celeng penduduk desa Lua di Kabikuan di Beri kain pola rangga sepasang Matua pada saat itu bernama Graswa ayah Agam penduduk desa Titang watak Pikatan diberi kain pola rangga sehelai dan mas 2 ku Abrkuk si Gedil ayah Mundil penduduk desa Wdiberi mas 2 ku Ewayang pada saat itu si Kling ayah Sdang penduduk desa Wnua Tengah diberi kain 1 helai dan mas 2 ku Ata n si Rasuk penduduk desa Tinor diberi mas 2 ku Kemudian tapukan nama jabatan dua orang keduanya diberi ms 1 ma tari Mwanya nama jabatan enam orang masing mmsing diberi mas 2 ku o Mangademana wungkal wadhangukgyaya i wrang Candrajewa dan dang acaryya pangajyan di Sukun bernama Sudanta masing masing diberi perak 6 ma Mangaji santi dang acaryya di Tawung manek Sudanta dan dang acaryya di Tidaluang Badrasena mangaji bantan ca dang acaryya grang dang acaryya tatha dan dang acaryya di Gwar hijo timur Padmasena masing masing diberi perak 6 ma aca ryya pangajyan di Pikatan Pandara diberi perak 8 ma Dang acaryya di Gwar hijo barat Sudanta diberi perak 6 ma Patati nama jabatan di Pikatan dapunta Dewendra patati di Gwar hijo timur Ganendra patati di Gwar hijo barat dapunta Samahita patati di Gulung dapunta Aksa masing msing diberi perak 2 ma Ayam teas yang ikut manusuk sima si Wilasa yahnya Tatha penduduk desa Pangsur watak Ayam teas diberi kain pola rangga sepasang mas 6 ma Makudur manguyup si Dayana penduduk desa Kahangatan watak Hammes diberi kain pola rangga sepasang mas perak 2 ma Makudur tan manguyup yang tidak melakukan upacara si Janggi ayah Wulakan penduduk desa Wadung poh watak Pangkur poh di beri kain pola rangga sepasang ma perak 1 ma Apabila ada orang mengganggu gugat sawah sima derma dari Sri Maharaja dan Rakryan Mahamantri kepada bihara di Pikatan dan bhatara swami mahulun di Lekan ini bencana akan menimpa dirinya desa rumah tangga anak keturunannya akan menemuai kesengsaraan yang bermacam macam bentujnya yang menyebabkan kematiannya kelak di akhirat akan menjumpai lima bencana besar 3 Lihat pula SuntingPrasasti NusantaraKepustakaan SuntingBoechari 2018 Tafsiran Atas Prasasti Wanua Tengah III Dalam Melacak Sejarah Kuno Indonesia Lewat Prasasti Jakarta Kepustakaan Populer Gramedia in collaboration with the University of Indonesia and the Ecole francaise d Extreme Orient 467 471 Boechari 2018 Transkripsi Sementara Prasasti Wanua Tengah III Dalam Melacak Sejarah Kuno Indonesia Lewat Prasasti Jakarta Kepustakaan Populer Gramedia in collaboration with the University of Indonesia and the Ecole francaise d Extreme Orient 484 491 Kusen 1994 Raja raja Mataram Kuna dari Sanjaya Sampai Balitung Sebuah Rekonstruksi Berdasarkan Prasasti Wanua Tengah III Berkala Arkeologi 14 2 82 94 https doi org 10 30883 jba v14i2 721 Tjahjono B D 2008 Balitung Putra Daerah Yang Sukses Menjadi Raja Mataram Kuna Berkala Arkeologi 28 1 33 45 https doi org 10 30883 jba v28i1 353 Trigangga nfn Analisis Pertanggalan Prasasti Wanua Tengah III Berkala Arkeologi 14 2 22 26 https doi org 10 30883 jba v14i2 636Referensi Sunting a b c Melempangkan Mataram kuno 15 Desember 1984 Copyright 2011 TempoInteraktif Diakses 26 Juli 2011 Dwiyanto Djoko 1986 Pengamatan terhadap Data Kesejarahan dari Prasasti Wanua Tengah III tahun 908 Masehi Dalam PIA IV IIa Jakarta Pulit Arkenas h 92 110 BPCB Jateng 2014 08 14 Prasasti WANUA TENAH III 830 S 908 m Balai Pelestarian Cagar Budaya Jawa Tengah dalam bahasa Inggris Diakses tanggal 2020 07 23 Diperoleh dari https id wikipedia org w index php title Prasasti Wanua Tengah III amp oldid 23670247